Czy każde okno dachowe może pełnić funkcję klapy oddymiającej?

PrzezAgata Nosek

Krótka odpowiedź brzmi: Nie, nie każde standardowe okno dachowe może być użyte jako klapa oddymiająca. Tylko specjalnie zaprojektowane i certyfikowane okna oddymiające mogą pełnić tę funkcję zgodnie z przepisami. Poniżej wyjaśniamy w przystępny sposób, czym różni się zwykłe okno dachowe od certyfikowanej klapy oddymiającej oraz jakie wymogi stawiają przepisy. Wskażemy też konsekwencje stosowania niecertyfikowanych rozwiązań i korzyści płynące z wyboru systemów zgodnych z normami. Na końcu przedstawimy doświadczenie firmy FUMARO i zachęcimy do kontaktu w celu doboru odpowiednich rozwiązań.

Standardowe okno dachowe a klapa oddymiająca – podstawowe różnice

Zwykłe okno dachowe służy głównie do doświetlania poddasza i przewietrzania pomieszczeń. Klapa oddymiająca (okno oddymiające) natomiast, poza codziennym doświetleniem i wentylacją, ma krytyczne zadanie bezpiecznego odprowadzenia dymu i gorącego powietrza w razie pożaru. Podstawowe różnice między nimi to:

  • Mechanizm działania w sytuacji pożaru: Klapy oddymiające wyposażone są w automatyczne siłowniki otwierające podłączone do systemu sygnalizacji pożaru. Gdy czujki wykryją dym lub gdy wciśnięty zostanie przycisk alarmowy, taka klapa otworzy się samaoczynnie. Standardowe okno dachowe nie ma takich mechanizmów – zwykle otwieramy je ręcznie lub za pomocą zwykłego napędu do wentylacji, który nie jest przystosowany do warunków pożaru.

  • Szybkość i kąt otwarcia: Certyfikowane okna oddymiające otwierają się bardzo szybko i szeroko. Typowy wymóg to otwarcie do kąta 90° w czasie poniżej 60 sekund, aby maksymalnie powiększyć otwór do odprowadzania dymu. Dzięki temu uzyskuje się dużą powierzchnię wylotową, przez którą gorące gazy mogą uciec na zewnątrz. Zwykłe okna dachowe (np. uchylno-obrotowe) często otwierają się pod mniejszym kątem i wolniej – co nie zapewni wystarczającego i szybkiego oddymienia w sytuacji pożaru.

  • Odporność i konstrukcja: Klapy oddymiające są projektowane z myślą o ekstremalnych warunkach pożaru. Muszą wytrzymać wysoką temperaturę, silny napór wiatru czy obciążenie śniegiem w trakcie otwierania. Ich siłowniki mają dużą siłę i często podtrzymują skrzydło w pozycji otwartej nawet przy niesprzyjających warunkach. Zwykłe okno dachowe może nie być w stanie otworzyć się pod naporem dymu lub przy deformacji spowodowanej temperaturą. Przykładowo uszczelki i elementy plastikowe niezabezpieczone na wypadek pożaru mogą ulec stopieniu, a skrzydło okna bez specjalnych zawiasów i siłowników może się zablokować.

  • Integracja z systemem bezpieczeństwa: Okno oddymiające działa jako część systemu oddymiania budynku – jest podłączone do centrali oddymiania, czujek dymu i alarmów pożarowych. Standardowe okno dachowe nie jest fabrycznie przystosowane do takiej integracji. Nawet jeśli wyposażymy je w prosty napęd elektryczny do codziennej wygody, nie zastąpi to profesjonalnego systemu oddymiania zdolnego reagować na pożar.

W codziennym użytkowaniu certyfikowana klapa oddymiająca wygląda i działa podobnie jak zwykłe okno dachowe– można nią przewietrzyć pomieszczenie czy doświetlić poddasze. Różnicę stanowią jednak ukryte elementy bezpieczeństwa i konstrukcja, które ujawniają się dopiero w sytuacji zagrożenia. To tak, jakby mieć zwykłe okno z dodatkową “ukrytą supermocą” na wypadek pożaru.

CechaZwykłe okno dachoweKlapa oddymiająca
PN-EN 12101-2
Cel zastosowaniaDoświetlenie, wentylacjaOddymianie podczas pożaru,
+ wentylacja/doświetlenie na co dzień
Mechanizm otwieraniaRęczny lub podstawowy napędAutomatyczny siłownik podłączony do systemu pożarowego
Reakcja na pożarBrak automatyki pożarowejSamoistne otwarcie po wykryciu dymu lub pożaru
Szybkość i kąt otwarciaOgraniczone, zależne od modeluPełne otwarcie 90° w <60 s
Odporność konstrukcjiNieprzystosowane do warunków pożaruTestowane na wysoką temperaturę i siły mechaniczne
CertyfikacjaBrakPN-EN 12101-2, znak CE
Konsekwencje zastosowaniaBrak zgodności z przepisami,
zagrożenie bezpieczeństwa		Zgodność z prawem,
bezpieczeństwo, pewność działania

Wymogi prawne i normy dotyczące oddymiania (PN-EN 12101-2)

Przepisy budowlane w Polsce i Unii Europejskiej jednoznacznie wymagają, aby urządzenia oddymiające (w tym okna oddymiające dachowe) spełniały określone normy i posiadały certyfikaty dopuszczające do użycia. Kluczową normą jest PN-EN 12101-2 – Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła. Część 2: Urządzenia oddymiające grawitacyjne. Norma ta szczegółowo określa wymagania i metody badań dla klap dymowych i okien oddymiających.

Co najważniejsze dla inwestorów i projektantów – tylko okna przebadane i certyfikowane zgodnie z PN-EN 12101-2 mogą być stosowane jako klapy oddymiające. W praktyce oznacza to, że całe okno wraz z napędem musi przejść rygorystyczne testy w akredytowanym laboratorium. Dopiero kompletny zestaw (skrzydło, rama, siłownik), który pomyślnie przejdzie badania, otrzymuje certyfikat zgodności z normą oraz oznakowanie CE. Bez takiego certyfikatu nie wolno wprowadzić okna oddymiającego do obrotu ani zamontować go w systemie bezpieczeństwa pożarowego. Innymi słowy, niedopuszczalne jest użycie w roli klapy oddymiającej zwykłego okna dachowego wyposażonego tylko w siłownik. Takie praktyki były spotykane kilkanaście lat temu, zanim norma EN 12101-2 stała się obligatoryjna – dziś jednak „czasy, kiedy oknem oddymiającym mogło być każde okno (z dołożonym napędem), dawno minęły”.

Ponieważ PN-EN 12101-2 jest normą zharmonizowaną w Unii Europejskiej, jej stosowanie jest obowiązkowe – wynika to z przepisów o wyrobach budowlanych. Każde certyfikowane okno oddymiające otrzymuje znak CE i deklarację właściwości użytkowych, co potwierdza, że spełnia ono europejskie standardy bezpieczeństwa. Dla inwestora oznacza to gwarancję, że produkt jest sprawdzony i legalny, a dla projektanta – że zastosowane rozwiązanie będzie zgodne z wymaganiami straży pożarnej i nadzoru budowlanego. W normie PN-EN 12101-2 zdefiniowano m.in. jak szybko okno ma się otwierać, jaką powierzchnię czynną oddymiania zapewnia, oraz wymogi co do odporności na czynniki zewnętrzne (wiatr, temperatura, śnieg). Nie wdając się w szczegóły techniczne, normy te istnieją po to, by mieszkańcy budynku mieli pewność, że w razie pożaru system oddymiania zadziała skutecznie.

Najważniejsze wymogi PN-EN 12101-2 dotyczące klap oddymiających:
  • Każda klapa musi mieć certyfikat zgodności z PN-EN 12101-2 oraz oznakowanie CE.
  • Certyfikacja dotyczy całego zestawu: skrzydło, rama, siłownik.
  • Wymagana jest szybka i pełna reakcja na sygnał pożarowy (otwarcie do 90° w <60 sekund).
  • Klapa oddymiająca musi być odporna na wysoką temperaturę oraz czynniki atmosferyczne (wiatr, śnieg).
  • Zabronione jest stosowanie zwykłych okien dachowych jako klap oddymiających.
  • Norma jest obowiązkowa – brak certyfikatu uniemożliwia legalne zastosowanie produktu w systemie bezpieczeństwa.

Konsekwencje stosowania niecertyfikowanych rozwiązań

Stosowanie okien dachowych nieposiadających certyfikatu jako klap oddymiających to poważne ryzyko – zarówno pod kątem prawnym, jak i bezpieczeństwa. Oto najważniejsze konsekwencje takiego działania:

  • Niezgodność z prawem: Instalacja niecertyfikowanego „zamiennika” klapy oddymiającej łamie przepisy budowlane. Podczas odbioru budynku inspektorzy mogą nie dopuścić obiektu do użytku, jeśli system oddymiania nie spełnia norm. W skrajnym przypadku nakazany będzie demontaż niezgodnych urządzeń i zastąpienie ich atestowanymi, co generuje dodatkowe koszty i opóźnienia.

  • Zagrożenie dla życia i mienia: Niezweryfikowane okno dachowe może nie zadziałać poprawnie w momencie pożaru – np. nie otworzy się wcale albo nie utrzyma pozycji otwartej. Skutkiem może być szybkie zadymienie dróg ewakuacyjnych, utrudnienie ucieczki ludzi i większe straty majątkowe. Dym i toksyczne gazy są główną przyczyną ofiar pożarów, dlatego niesprawny system oddymiania stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.

  • Brak gwarancji ubezpieczeniowej: W razie pożaru, jeżeli okaże się, że zamontowano urządzenia niezgodne z przepisami, ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania. Inwestor naraża się więc na ogromne straty finansowe z powodu pozornych oszczędności na tańszym, niesprawdzonym rozwiązaniu.

  • Odpowiedzialność prawna: Jeśli dojdzie do wypadku czy ofiar wskutek nieskutecznego oddymiania, osoby odpowiedzialne za zastosowanie niecertyfikowanych elementów (np. projektant, wykonawca czy inwestor) mogą ponosić odpowiedzialność karną lub cywilną. Nawet bez wypadku, sam fakt naruszenia przepisów może skutkować karami administracyjnymi i prawnymi.

Krótko mówiąc – użycie „byle jakiego” okna zamiast certyfikowanej klapy oddymiającej to zbyt duże ryzyko, którego zdecydowanie należy unikać.

Korzyści z wyboru systemów zgodnych z przepisami

Stosowanie certyfikowanych, zgodnych z normami systemów oddymiania przynosi szereg wymiernych korzyści. Oto dlaczego warto zainwestować w legalne i sprawdzone rozwiązania:

  • Bezpieczeństwo ludzi: Najważniejszą korzyścią jest ochrona życia i zdrowia mieszkańców czy użytkowników budynku. Poprawnie działający system oddymiania szybko usuwa dym i trujące gazy, utrzymując drogi ewakuacyjne wolne od zadymienia. Daje to ludziom cenny czas na ewakuację oraz umożliwia służbom ratunkowym skuteczniejsze działania.

  • Ochrona budynku: Usuwanie gorącego dymu i spalin zmniejsza temperaturę w budynku podczas pożaru, chroniąc konstrukcję przed przegrzaniem. Dzięki temu ogranicza się rozprzestrzenianie ognia i skalę zniszczeń. Wybuch pożaru jest wystarczająco stresujący – dobrze działająca klapa oddymiająca może zadecydować, czy straty będą ograniczone do jednego pomieszczenia zamiast całego obiektu.

  • Zgodność z prawem i spokój przy odbiorach: Wybierając certyfikowane okna oddymiające, spełniasz wszystkie wymogi formalne. Projekt zostanie pozytywnie zaopiniowany przez rzeczoznawcę przeciwpożarowego, a budynek bez problemu przejdzie odbiory straży pożarnej i nadzoru budowlanego. Inwestor zyskuje spokój ducha, że żaden element nie zakwestionuje bezpieczeństwa obiektu.

  • Gwarancja jakości i niezawodności: Certyfikowane produkty przeszły specjalistyczne testy – masz pewność, że działają niezawodnie nawet w najtrudniejszych warunkach. Producenci takich urządzeń udzielają gwarancji i zapewniają serwis. To ważne, bo system oddymiania musi być gotowy do akcji przez wiele lat, mimo że na co dzień pozostaje bezczynny.

  • Funkcjonalność na co dzień: Nowoczesne okna oddymiające pełnią podwójną funkcję – są elementem systemu bezpieczeństwa, a jednocześnie mogą służyć do codziennej wentylacji i doświetlenia pomieszczeń. Nie tracisz więc komfortu użytkowania poddasza. Tego typu okna często mają estetyczny design i z zewnątrz nie odróżniają się od zwykłych okien dachowych, dzięki czemu nie psują wyglądu budynku.

  • Kompleksowe rozwiązanie: Wybierając system zgodny z przepisami, zazwyczaj otrzymujesz kompletny zestaw – okno oddymiające z napędem, centralę sterującą, przycisk alarmowy i czujki dymu. Wszystkie komponenty są do siebie dopasowane i przetestowane we wspólnym działaniu. Eliminujesz ryzyko niedziałającej improwizacji i zyskujesz pewność, że wszystko zadziała, gdy będzie naprawdę potrzebne.

Podsumowując, certyfikowane systemy oddymiania to inwestycja w bezpieczeństwo, która zwraca się w postaci ochrony życia, mienia oraz świętego spokoju. W obliczu pożaru nie ma miejsca na kompromisy – tylko sprawdzone rozwiązania zagwarantują oczekiwany rezultat.

Główne korzyści z wyboru certyfikowanych systemów oddymiania:
  • Bezpieczeństwo ludzi: skuteczna ochrona życia i zdrowia użytkowników budynku.
  • Ochrona budynku: ograniczenie rozprzestrzeniania ognia i minimalizacja strat.
  • Zgodność z przepisami: pewny odbiór inwestycji i brak problemów przy kontrolach.
  • Jakość i niezawodność: systemy są testowane i objęte gwarancją producenta.
  • Funkcjonalność na co dzień: oddymianie oraz codzienna wentylacja i doświetlenie.
  • Kompleksowość: wszystkie elementy systemu dopasowane i przetestowane jako całość.
Tylko certyfikowane rozwiązania dają realną ochronę – nie warto ryzykować kompromisów!

Doświadczenie firmy FUMARO – Twój partner w dziedzinie oddymiania

Firma FUMARO specjalizuje się w systemach oddymiania, sygnalizacji pożaru oraz bezpiecznej ewakuacji od wielu lat. Dzięki doświadczeniu zdobywanemu od 2014 roku zespół FUMARO doskonale zna realia projektowania i wdrażania skutecznych rozwiązań przeciwpożarowych. W swoim portfolio posiadamy certyfikowane okna oddymiające i klapy dymowe spełniające normę PN-EN 12101-2, a także nowoczesne centrale sterujące, czujniki i akcesoria niezbędne do stworzenia kompletnego systemu oddymiania.

Zachęcamy do kontaktu z FUMARO – nasi eksperci chętnie doradzą inwestorom i projektantom przy doborze odpowiednich rozwiązań. Pomożemy dobrać urządzenia dostosowane do specyfiki budynku, tak aby zapewnić pełną zgodność z przepisami oraz maksymalne bezpieczeństwo użytkowników. Wybierając sprawdzone systemy i korzystając z wiedzy fachowców FUMARO, zyskujesz pewność, że Twój obiekt będzie właściwie chroniony na wypadek pożaru. Bez względu na to, czy potrzebujesz oddymiania klatki schodowej w budynku wielorodzinnym, czy zabezpieczenia poddasza w domu jednorodzinnym – służymy pomocą na każdym etapie, od projektu po montaż i serwis.

Podsumowanie: Nie każde okno dachowe może pełnić funkcję klapy oddymiającej – wybierajmy tylko te rozwiązania, które są do tego przeznaczone i posiadają wymagane certyfikaty. Dzięki temu zapewnimy bezpieczeństwo sobie i innym, a także spełnimy obowiązujące przepisy. Firma FUMARO, bazując na swoim doświadczeniu, pomoże Ci przejść przez ten proces bezpiecznie i profesjonalnie. W kwestii ochrony przeciwpożarowej postaw na pewność i jakość – to inwestycja, która może uratować życie.

Czy masz pytania lub potrzebujesz pomocy w doborze systemu oddymiania? Skontaktuj się z nami – z przyjemnością doradzimy najlepsze rozwiązanie dostosowane do Twoich potrzeb.