Wymagania prawne i normy dla systemów oddymiania i sygnalizacji pożaru

1. Podstawy prawne

Główne akty prawne regulujące kwestie ochrony przeciwpożarowej w Polsce to:

• Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej: Określa obowiązki właścicieli, zarządców i użytkowników budynków w zakresie zapewnienia ochrony przeciwpożarowej.

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów: Szczegółowo definiuje wymagania dotyczące systemów sygnalizacji pożarowej (SSP) oraz warunki, w jakich ich instalacja jest obligatoryjna.

• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie: Zawiera wytyczne dotyczące projektowania i instalacji systemów oddymiania w budynkach o określonej wysokości, powierzchni oraz przeznaczeniu.

2. Wymagania dla systemów sygnalizacji pożarowej (SSP)

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, instalacja SSP jest wymagana w:

• Budynkach handlowych lub wystawowych:

  • Jednokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 5 000 m².
  • Wielokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 2 500 m².

• Teatrach o liczbie miejsc powyżej 300.

• Kinach o liczbie miejsc powyżej 600.

• Budynkach gastronomicznych o liczbie miejsc powyżej 300.

• Salach widowiskowych i sportowych o liczbie miejsc powyżej 1 500.

• Szpitalach (z wyjątkiem psychiatrycznych) oraz sanatoriach o liczbie łóżek powyżej 200 w budynku.

• Szpitalach psychiatrycznych o liczbie łóżek powyżej 100 w budynku.

• Domach pomocy społecznej i ośrodkach rehabilitacji dla osób niepełnosprawnych o liczbie łóżek powyżej 100 w budynku.

• Zakładach pracy zatrudniających powyżej 100 osób niepełnosprawnych w budynku.

• Budynkach użyteczności publicznej wysokich i wysokościowych.

• Budynkach zamieszkania zbiorowego, w których przewidywany okres pobytu tych samych osób przekracza trzy doby, o liczbie miejsc noclegowych powyżej 200.

• Budynkach zamieszkania zbiorowego niewymienionych powyżej, o liczbie miejsc noclegowych powyżej 50.

• Archiwach wyznaczonych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.

• Muzeach oraz zabytkach budowlanych wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej.

• Ośrodkach elektronicznego przetwarzania danych o zasięgu krajowym, wojewódzkim i w urzędach obsługujących organy administracji rządowej.

• Centralach telefonicznych o pojemności powyżej 10 000 numerów i centralach telefonicznych tranzytowych o pojemności 5 000–10 000 numerów, o znaczeniu miejscowym lub regionalnym.

• Garażach podziemnych, w których strefa pożarowa przekracza 1 500 m² lub obejmujących więcej niż jedną kondygnację podziemną.

• Stacjach metra i stacjach kolei podziemnych.

• Dworcach i portach, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania powyżej 500 osób.

• Bankach, w których strefa pożarowa zawierająca salę operacyjną ma powierzchnię przekraczającą 500 m².

• Bibliotekach, których zbiory w całości lub w części tworzą narodowy zasób biblioteczny.

Wymienione obiekty muszą być wyposażone w systemy sygnalizacji pożarowej zgodne z normą PN-EN 54, która określa wymagania dotyczące komponentów SSP, takich jak centrale, czujki, sygnalizatory oraz ręczne ostrzegacze pożarowe.

3. Wymagania dla systemów oddymiania

Systemy oddymiania są obowiązkowe w budynkach o określonej wysokości, powierzchni oraz przeznaczeniu. Zgodnie z przepisami, systemy oddymiania muszą być zainstalowane w:

• Budynkach wysokich i wysokościowych.

• Niektórych budynkach użyteczności publicznej, takich jak centra handlowe, kina czy teatry.

Projektowanie i instalacja systemów oddymiania powinny być zgodne z normą PN-EN 12101, która określa wymagania dla systemów kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła.

Podstawowe zasady projektowania systemów oddymiania

Systemy oddymiania muszą być projektowane w sposób zapewniający skuteczne usuwanie dymu i gorących gazów z budynku, co pozwala na:

• Ułatwienie ewakuacji osób przebywających w budynku.
• Zmniejszenie ryzyka zaczadzenia.
• Zwiększenie skuteczności akcji gaśniczej prowadzonej przez straż pożarną.

Kluczowe wymagania wynikające z przepisów:

• Dobór urządzeń oddymiających: Wszystkie kluczowe komponenty systemów oddymiania, takie jak klapy dymowe, wentylatory oddymiające czy centrale sterujące, muszą posiadać certyfikaty zgodności wydane przez CNBOP.

• Konieczność instalacji w strefach pożarowych: Systemy oddymiania są wymagane w strefach pożarowych spełniających określone kryteria, np. w garażach podziemnych, klatkach schodowych wysokich budynków oraz w halach przemysłowych o dużej powierzchni.

• Sterowanie automatyczne i ręczne: Uruchomienie systemu oddymiania powinno być możliwe zarówno automatycznie (na podstawie sygnałów z systemu sygnalizacji pożaru), jak i ręcznie, przy użyciu przycisków uruchamiających.

• Wymogi normatywne:

  • PN-EN 12101-2 – dla klap dymowych.
  • PN-EN 12101-3 – dla wentylatorów oddymiających.
  • PN-EN 12101-10 – dla central sterujących oddymianiem.

Konserwacja systemów oddymiania:

Zgodnie z polskimi przepisami konserwacja systemów oddymiania powinna być przeprowadzana regularnie, zgodnie z zaleceniami producenta i przepisami:

• Minimum raz w roku dla przeglądów technicznych.
• Co najmniej raz na sześć miesięcy dla czynności serwisowych, takich jak sprawdzenie działania klap i wentylatorów.

4. Procedury odbiorowe i certyfikacja

Certyfikacja przez CNBOP

Wszystkie elementy systemów oddymiania i sygnalizacji pożaru muszą posiadać certyfikaty zgodności wydane przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej (CNBOP). Certyfikacja potwierdza, że dany wyrób spełnia polskie normy oraz wymagania przepisów prawa. Obejmuje to:

• Centrale SSP.
• Czujki dymu i ciepła.
• Klapy dymowe.
• Wentylatory oddymiające.
• Przewody ognioodporne.

Odbiory techniczne

Każdy system oddymiania i SSP musi być poddany odbiorowi technicznemu przed dopuszczeniem do użytkowania. Odbiór obejmuje:

• Weryfikację zgodności z projektem.
• Testy funkcjonalne, takie jak uruchomienie systemu oddymiania i test alarmów SSP.
• Sprawdzenie dokumentacji, w tym certyfikatów CNBOP i instrukcji eksploatacji.

5. Najczęstsze błędy w projektowaniu i instalacji systemów przeciwpożarowych

• Brak zgodności z normami: Stosowanie urządzeń bez certyfikatów CNBOP lub niezgodnych z normami PN-EN.
• Niedostateczna analiza ryzyka: Pominięcie specyfiki budynku, co skutkuje nieprawidłowym rozmieszczeniem urządzeń.
• Niewłaściwa konserwacja: Brak regularnych przeglądów technicznych prowadzi do obniżenia skuteczności działania systemów.
• Niespójność między systemami: Problemy z integracją SSP i systemów oddymiania, np. brak odpowiedniego oprogramowania do zarządzania centralami.

6. Wytyczne dla projektantów i instalatorów

Dla projektantów:

1. Dokładna analiza przepisów: Zapoznanie się z aktualnymi wytycznymi wynikającymi z polskiego prawa oraz normami PN-EN.
2. Współpraca z rzeczoznawcami: Uzgodnienia z rzeczoznawcą ds. ochrony przeciwpożarowej w celu zatwierdzenia projektu.
3. Dokumentacja projektowa: Przygotowanie kompleksowej dokumentacji, w tym rysunków technicznych, specyfikacji urządzeń i planu ewakuacji.

Dla instalatorów:

1. Stosowanie certyfikowanych urządzeń: Wybór wyłącznie produktów posiadających certyfikaty CNBOP.
2. Precyzyjna instalacja: Montaż zgodny z dokumentacją projektową oraz wytycznymi producenta urządzeń.
3. Testy i szkolenia: Przeprowadzenie testów funkcjonalnych oraz szkoleń dla użytkowników systemu.

Podsumowanie

Projektowanie, instalacja i konserwacja systemów oddymiania oraz sygnalizacji pożaru w Polsce wymagają ścisłego przestrzegania przepisów i norm. Szczególną uwagę należy zwrócić na certyfikację urządzeń przez CNBOP oraz ich zgodność z normami PN-EN. Staranność na każdym etapie realizacji projektu – od analizy ryzyka, przez dobór urządzeń, po konserwację – gwarantuje skuteczność systemów i bezpieczeństwo użytkowników budynków.