Dlaczego regularne przeglądy systemów przeciwpożarowych są ważne?

PrzezAgata Nosek

Systemy ochrony przeciwpożarowej – takie jak systemy oddymiania oraz Systemy Sygnalizacji Pożaru (SSP) – należą do tzw. instalacji niskoprądowych, ale pełnią kluczową rolę w bezpieczeństwie budynku. Ich zadaniem jest wczesne wykrycie pożaru i usunięcie dymu, co umożliwia bezpieczną ewakuację ludzi i sprawne działanie straży pożarnej. Regularne przeglądy techniczne i konserwacja tych systemów zapewniają ich niezawodność w sytuacjach zagrożenia. Zaniedbanie kontroli może skutkować niesprawnym zadziałaniem urządzeń – a to bezpośrednio zagraża życiu i zdrowiu osób przebywających w budynku oraz naraża właściciela na odpowiedzialność prawną i finansową (np. kary czy problemy z odszkodowaniem).

Wymagania prawne i normy dotyczące przeglądów systemu oddymiania i SSP


Ciekawostka (i ważna konsekwencja prawna)
Zgodnie z §3 ust. 3 rozporządzenia MSWiA, roczny przegląd to absolutne minimum.
Jeśli producent w dokumentacji określi częstotliwość np. co 6 miesięcy lub kwartalną,
to właśnie te interwały stają się obowiązujące w Twoim obiekcie.
Podczas kontroli PSP serwisant i zarządca są rozliczani nie tylko z „raz w roku”, ale też z zapisów instrukcji producenta i norm PN-EN –
dlatego warto mieć je wydrukowane i dołączone do dokumentacji eksploatacyjnej.

Wymagania prawne i normy dotyczące przeglądów systemu oddymiania i SSP

Polskie przepisy jasno określają obowiązki w zakresie utrzymania urządzeń przeciwpożarowych. Zgodnie z §3 ust. 3 Rozporządzenia MSWiA z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, wszelkie urządzenia przeciwpożarowe (w tym systemy oddymiania oraz system sygnalizacji pożaru) muszą być poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym w terminach ustalonych przez producenta, jednak nie rzadziej niż raz w roku. Oznacza to, że właściciel lub zarządca obiektu ma prawny obowiązek przynajmniej raz na 12 miesięcy zlecić kontrolę tych instalacji. Dodatkowo §3 ust. 2 tego rozporządzenia wymaga, aby przeglądy odbywały się zgodnie z Polskimi Normami, dokumentacją techniczno-ruchową oraz instrukcjami obsługi urządzeń. Innymi słowy, same roczne kontrole mogą nie wystarczyć – trzeba przestrzegać także zaleceń producentów i norm branżowych co do częstotliwości i zakresu przeglądów.

Normy europejskie i polskie zawierają wytyczne odnośnie eksploatacji i konserwacji tych systemów. Przykładowo PN-EN 54-14 (dotycząca systemów sygnalizacji pożarowej) zaleca prowadzenie regularnych inspekcji o różnej częstotliwości (od codziennej kontroli wzrokowej centralki, przez comiesięczne testy, po kwartalne i roczne przeglądy wykonywane przez uprawnionych specjalistów). Również w zakresie systemów oddymiania obowiązują zalecenia normatywne – m.in. polska norma PN-B-02877 oraz dokumentacje techniczne producentów – które wskazują, że same roczne przeglądy to minimum, a dla pełnego bezpieczeństwa konieczne mogą być częstsze kontrole (np. co pół roku). W praktyce służby PSP podczas odbiorów i kontroli sprawdzają, czy systemy mają aktualne przeglądy oraz czy działają zgodnie z projektem i przepisami. Brak wymaganych protokołów lub niesprawne urządzenia mogą skutkować wydaniem nakazu usunięcia uchybień, a nawet karami.

CzynnośćZarządcaSerwisRzeczoznawcaPSP
Plan przeglądów i umowyOW––
Wykonanie przeglądówWO––
Aktualizacja scenariusza/IBPWWO–
Kontrola i odbiórWWWO

Legenda: O – odpowiedzialny, W – współpraca.

Jak często przeglądać system oddymiania?

Systemy oddymiania (zarówno grawitacyjne, jak klapy dymowe i okna oddymiające, jak i mechaniczne, czyli wentylatory wyciągowe dymu) wymagają regularnej kontroli, aby zadziałały bez zwłoki w momencie pożaru. Minimalny wymagany prawem interwał przeglądów to raz na rok, lecz większość producentów oraz ekspertów zaleca konserwację systemu oddymiania co _6 miesięcy_****. Wiele elementów oddymiania – siłowniki otwierające klapy, centrale sterujące, czujki dymu wyzwalające system, akumulatory zasilania awaryjnego – powinno być sprawdzanych dwa razy do roku, aby wcześnie wykryć ewentualne usterki (np. zużyte uszczelki, skorodowane elementy, rozładowane baterie). Częstsze przeglądy są szczególnie istotne w obiektach o podwyższonym ryzyku lub dużej kubaturze (magazyny, centra handlowe, obiekty przemysłowe), gdzie skuteczne oddymianie jest kluczowe dla umożliwienia ewakuacji.

Czy raz w roku zawsze wystarczy?
Nie. Jeśli producent wymaga częściej (np. kwartalnie/półrocznie), obowiązują interwały producenta.
Co po każdym zadziałaniu systemu?
Wykonaj przegląd nadzwyczajny i potwierdź pełną sprawność elementów wykonawczych i zasilania.
Czy budynki mieszkalne też podlegają przeglądom?
Tak, dotyczy to także klap oddymiających na klatkach schodowych i SSP w częściach wspólnych.

Podczas przeglądu systemu oddymiania wykwalifikowany serwisant wykonuje m.in.:

  • Testy funkcjonalne wszystkich elementów systemu – uruchomienie czujek pożarowych lub ręcznych przycisków oddymiania w celu sprawdzenia, czy klapy dymowe/okna otwierają się prawidłowo, a przewietrzające drzwi nawiewne się odblokowują.

  • Kontrolę centrali oddymiania i zasilania awaryjnego – sprawdzenie stanu technicznego centralki sterującej, poprawności działania modułów sterowniczych oraz pomiar napięcia akumulatorów (które zapewniają działanie systemu przy braku prądu).

  • Przegląd elementów wykonawczych i mechanicznych – oględziny klap dymowych, wyłazów dachowych, siłowników, zawiasów, rygli i uszczelek, a także przewodów wentylacyjnych dymowych (jeśli występują), pod kątem uszkodzeń, korozji czy zanieczyszczeń, które mogłyby utrudnić otwarcie.

  • Weryfikację urządzeń sterujących i połączonych systemów – sprawdzenie działania powiązanych instalacji, np. czy sygnał z centrali oddymiania wyłącza klimatyzację/wentylację mechaniczną (by zapobiec rozprzestrzenianiu dymu) lub czy integracja z systemem sygnalizacji pożaru przebiega prawidłowo.

  • Dokumentację i oznaczenia – serwisant upewnia się, że przy urządzeniach znajdują się wymagane oznaczenia (np. instrukcje przeciwpożarowe przy przyciskach ROP – ręcznych ostrzegaczach pożaru) oraz wypełnia protokół z przeglądu, dokumentując wyniki testów i ewentualne zalecenia napraw.

Pozytywny wynik takiego przeglądu daje pewność, że drogi ewakuacyjne będą wolne od dymu w razie pożaru. Co ważne, jeśli producent systemu oddymiania zaleca częstsze serwisy (np. kwartalne), należy się do nich stosować – zalecenia te są traktowane przez przepisy jako wiążące. Warto pamiętać, że także po każdorazowym zadziałaniu systemu (np. po pożarze lub nawet fałszywym alarmie skutkującym otwarciem klap) należy przeprowadzić przegląd nadzwyczajny, by upewnić się, że system wrócił do pełnej sprawności.

Interwały przeglądów – podsumowanie

SystemMinimum prawneRekomendacja praktycznaPodstawa
Oddymianie grawitacyjne (klapy/okna)≥ 1×/rok2×/rokRozporządzenie MSWiA §3 ust. 3 + instrukcja producenta
SSP (centrala, czujki, ROP, sygnalizatory)≥ 1×/rok4×/rok (kwartalnie)Rozporządzenie MSWiA §3 ust. 3 + PN-EN 54-14
Po każdym zadziałaniu systemu—Przegląd nadzwyczajnyInstrukcja eksploatacji producenta

Jak często przeglądać system sygnalizacji pożarowej (SSP)?

System Sygnalizacji Pożarowej (SSP), na który składają się m.in. czujki dymu/ciepła, ręczne ostrzegacze pożarowe (ROP), centrala alarmowa, sygnalizatory akustyczne i optyczne, wymaga równie systematycznej konserwacji. Tak jak w przypadku oddymiania, prawo wymaga minimum jednego przeglądu SSP na rok przez uprawnionego konserwatora. Jednak w celu zapewnienia najwyższej niezawodności praktykuje się częstsze przeglądy – zazwyczaj kwartalne (co 3 miesiące). Częstotliwość tę określają często zalecenia producenta systemu oraz normy branżowe (wspomniana PN-EN 54-14 wskazuje na potrzebę regularnych inspekcji i testów). Dzięki konserwacji wykonywanej 4 razy w roku można na bieżąco wychwycić uszkodzone lub zabrudzone czujki, niesprawne sygnalizatory czy słabnące akumulatory w centrali, zanim staną się przyczyną awarii systemu podczas pożaru.

W ramach konserwacji systemu SSP wykonywane są m.in. następujące czynności:

  • Test działania wszystkich detektorów i ROP – serwisant wzbudza wybrane czujki dymu (np. za pomocą testerów dymowych) oraz sprawdza każdy ręczny przycisk alarmowy, upewniając się, że sygnał dociera do centrali i wywołuje alarm oraz odpowiednie działania (np. uruchomienie syren, powiadomienie straży).

  • Sprawdzenie centrali pożarowej – kontrola poprawności działania centrali SSP: czy wszystkie strefy i obwody są sprawne, czy centrala nie sygnalizuje usterek (np. uszkodzenia linii do czujki), test lampki zasilania awaryjnego i działania wyświetlacza. W trakcie przeglądu mierzone jest napięcie oraz pojemność akumulatorów awaryjnych – w razie potrzeby planuje się ich wymianę (zwykle co 3–5 lat, zgodnie z instrukcją).

  • Przegląd sygnalizatorów i urządzeń wykonawczych – sprawdzenie, czy wszystkie syreny alarmowe i/lub głośniki DSO działają z wymaganą głośnością, a także czy urządzenia wykonawcze powiązane z SSP (np. zwalniacze drzwi przeciwpożarowych, klapy odcinające, system oddymiania sterowany przez centralę SSP) poprawnie reagują na sygnały alarmowe.

  • Czyszczenie i konserwacja elementów – w razie potrzeby czujki są czyszczone z kurzu (co zmniejsza ryzyko fałszywych alarmów i utrzymuje ich czułość), sprawdza się mocowania i obudowy urządzeń. Serwisant może też aktualizować oprogramowanie centrali czy modułów, jeśli producent wydał stosowne zalecenia, oraz upewnia się, że wszystkie elementy systemu posiadają wymagane certyfikaty (CNBOP) i nie były zastępowane niedozwolonymi zamiennikami.

  • Dokumentacja przeglądu – każda kontrola SSP kończy się wpisem do książki eksploatacji urządzenia i sporządzeniem szczegółowego protokołu. Dokument ten zawiera listę sprawdzonych elementów, wyniki testów, wykaz usterek oraz potwierdzenie usunięcia ewentualnych nieprawidłowości. Taka dokumentacja jest bardzo ważna podczas odbiorów przez PSP lub audytów ubezpieczyciela.

Dodatkowo użytkownik obiektu powinien na co dzień monitorować stan systemu – np. codziennie sprawdzić, czy na centrali nie pali się lampka awarii – oraz wykonywać comiesięczne próby alarmu, jeśli jest to możliwe (np. test kontrolny jednej czujki i sygnalizatora, aby upewnić się, że alarm jest słyszalny). Takie rutynowe działania eksploatacyjne (niewymagające specjalistycznych przyrządów) często mogą wykonywać przeszkoleni pracownicy obsługi budynku. Nie zastępuje to profesjonalnych przeglądów, ale pozwala szybciej zauważyć i zgłosić serwisowi usterki (np. uszkodzony przycisk alarmowy czy zabrudzony czujnik) pomiędzy wizytami serwisowymi.

Protokoły Integracje Scenariusz Szkolenia

Szacowana gotowość: 0% (uzupełnij integracje i szkolenia).

Przeglądy w budynkach mieszkalnych – o czym pamiętać?

Wiele osób pyta, czy opisane wymogi dotyczą także budynków mieszkalnych, takich jak bloki czy apartamentowce. Odpowiedź brzmi: tak. Przepisy przeciwpożarowe nie zwalniają budynków mieszkalnych z obowiązku konserwacji urządzeń ppoż. Jeżeli w budynku znajduje się instalacja oddymiania (np. klapa dymowa na klatce schodowej, system detekcji dymu w garażu podziemnym) lub system sygnalizacji pożaru, to również one muszą być poddawane regularnym przeglądom. W praktyce w budynkach wielorodzinnych najczęściej spotyka się oddymianie klatek schodowych – takie klapy dymowe często sprawdzane są raz do roku przy okazji okresowej kontroli stanu technicznego budynku. Warto jednak dopilnować, by firma konserwująca te systemy realizowała przeglądy zgodnie z zaleceniami (np. co 6 miesięcy), a nie tylko „dla formalności” raz w roku. Mieszkańcy powinni być informowani o testach alarmów (by nie panikowali słysząc syrenę próbną) oraz o terminach ewentualnych prac serwisowych, szczególnie jeśli dotyczą one czujek w częściach wspólnych budynku. Dbanie o sprawność systemów ppoż. w budynkach mieszkalnych leży w interesie wszystkich lokatorów – to gwarancja, że w razie pożaru korytarze i klatki schodowe pozostaną drożne i bezpieczne jako drogi ewakuacji.

  1. Miesięcznie Szybka próba (1 czujka + 1 sygnalizator)

    Krótki test słyszalności i przekazania alarmu – wpis do książki eksploatacji.

  2. Kwartalnie Przegląd SSP

    Kontrola czujek/ROP, sygnalizatorów, pamięci zdarzeń, akumulatorów, usterek.

  3. Półrocznie Przegląd oddymiania (grawit.)

    Test wykonawczy: otwarcie klap/okien, zasilanie awaryjne, uszczelki, integracje HVAC.

  4. Rocznie Pełny przegląd wszystkich urządzeń ppoż.

    Przegląd zgodny z rozporządzeniem i PN-EN + komplet protokołów do odbioru PSP.

  5. Po zdarzeniu Przegląd nadzwyczajny

    Po alarmie/pożarze potwierdź pełną sprawność, przywróć konfigurację i uzupełnij dokumentację.

Najczęstsze błędy przy konserwacji i odbiorach PSP – jak ich uniknąć?

Mimo jasnych wymogów, w praktyce zdarzają się uchybienia, które mogą wyjść na jaw podczas kontroli Państwowej Straży Pożarnej. Oto najczęstsze błędy związane z przeglądami systemu oddymiania i SSP oraz wskazówki, jak ich uniknąć:

  • Nieprzestrzeganie wymaganej częstotliwości przeglądów: Zbyt rzadkie kontrole (rzadziej niż raz w roku lub ignorowanie zaleceń półrocznych/kwartalnych) to nagminny błąd. Jak tego uniknąć? – Ustalić harmonogram konserwacji zgodny z prawem i zaleceniami producenta, a terminy wpisać do kalendarza lub umowy z firmą serwisową, aby żadnego nie pominąć.

  • Brak uprawnień lub kompetencji serwisanta: Zdarza się, że przeglądy wykonuje osoba bez odpowiednich kwalifikacji, co skutkuje powierzchowną kontrolą lub błędami. Rozwiązanie: – Korzystać wyłącznie z usług wykwalifikowanych specjalistów posiadających wymagane uprawnienia i certyfikaty (np. autoryzacje producentów, świadectwa kwalifikacji elektrycznych itp.).

  • Niekompletna dokumentacja przeglądów: Brak protokołów z przeprowadzonych kontroli, niewpisanie dat i uwag do książki eksploatacji urządzenia albo zagubione zaświadczenia to częsty problem. Zalecenie: – Każdorazowo wymagać od serwisu pełnej dokumentacji po przeglądzie i archiwizować ją starannie. Podczas odbioru PSP aktualne protokoły są podstawowym dowodem spełnienia obowiązków przez właściciela.

  • Ignorowanie usterek wykrytych podczas kontroli: Stwierdzone przez serwis problemy (np. uszkodzony siłownik klapy, zużyty akumulator, niesprawna czujka) bywają odkładane „na później” ze względów oszczędnościowych. Jak postąpić lepiej: – Niezwłocznie usuwać usterki po przeglądzie. Zwlekanie może doprowadzić do niesprawności systemu w krytycznym momencie, a przy ponownej kontroli PSP brak działań naprawczych zostanie odnotowany.

  • Stosowanie niecertyfikowanych zamienników urządzeń: Wymiana elementów systemu (np. czujek, klap, centrali) na urządzenia bez odpowiednich certyfikatów (np. CNBOP) lub niezgodne z projektem to poważny błąd. Wniosek: – Używać tylko urządzeń posiadających wymagane certyfikaty i aprobaty. Jeśli jakiś komponent wymaga wymiany, należy dobrać sprzęt równoważny, zatwierdzony do użytku w ochronie ppoż. Inaczej przy odbiorze strażak może zakwestionować takie elementy.

  • Brak aktualizacji scenariusza pożarowego i instrukcji bezpieczeństwa pożarowego: Po modyfikacjach systemu lub zmianie aranżacji budynku dokumentacja przeciwpożarowa (scenariusz działania systemów, instrukcja bezpieczeństwa) bywa nieaktualna. Pamiętaj: – Po każdej istotnej zmianie w systemie oddymiania czy SSP zaktualizuj dokumentację i uzgodnij ją z rzeczoznawcą ds. pożarowych, aby podczas kontroli wszystko było spójne z rzeczywistością.

Unikanie powyższych błędów to klucz do bezproblemowych odbiorów przez PSP i – co najważniejsze – zapewnienia realnego bezpieczeństwa ludzi i mienia.

Najczęstsze błędy vs. Jak ich uniknąć
Przeglądy rzadziej niż wymaga producent
Sztywny harmonogram + przypomnienia
Brak protokołów i wpisów do książki
Archiwum protokołów w 1 miejscu
Niecertyfikowane zamienniki
Wymiana tylko na elementy z CNBOP
Nieaktualny scenariusz pożarowy
Aktualizacja dokumentacji po każdej zmianie

Podsumowanie – bezpieczeństwo i pewność działania

Regularne przeglądy systemu oddymiania oraz systemu sygnalizacji pożarowej to nie przykry obowiązek, lecz fundament bezpieczeństwa pożarowego każdego obiektu. Dotrzymanie wymaganych terminów i zakresu konserwacji daje gwarancję, że w chwili próby urządzenia zadziałają prawidłowo: oddymianie utrzyma drogi ewakuacyjne wolne od dymu, a alarm pożarowy natychmiast zaalarmuje o zagrożeniu. Ponadto właściwie serwisowane instalacje to także spokój podczas kontroli – właściciel obiektu ma pewność, że spełnia przepisy, a Państwowa Straż Pożarna potwierdzi jego dbałość o bezpieczeństwo.

Profesjonalne podejście do konserwacji systemów ppoż. buduje również wizerunek eksperta – firmy czy instytucji, która priorytetowo traktuje ochronę życia i zdrowia. Jeśli masz pytania dotyczące częstotliwości przeglądów lub wymagań przy odbiorach PSP, albo potrzebujesz pomocy w zapewnieniu właściwej obsługi swoich systemów przeciwpożarowych – skontaktuj się z naszym zespołem FUMARO. Chętnie dzielimy się wiedzą i doświadczeniem, pomagając rozwiać wątpliwości i dopilnować, by wszystkie rozwiązania działały zgodnie z przepisami oraz najlepszą praktyką. Razem zadbajmy o to, aby bezpieczeństwo pożarowe Twojego obiektu stało na najwyższym poziomie.