Wymagana powierzchnia czynna oddymiania (Acz) w świetle normy PN-B-02877-4:2025-07

PrzezAgata Nosek

Wprowadzenie

W projektowaniu systemów oddymiania kluczowe jest prawidłowe wyznaczenie wymaganej powierzchni czynnej oddymiania (Acz) – czyli efektywnego przekroju otworów odprowadzających dym. To ona decyduje, czy podczas pożaru utrzyma się wystarczająca warstwa wolna od dymu nad drogami ewakuacji. Nowa norma PN-B-02877-4:2025-07 wprowadziła precyzyjne zasady obliczania Acz, zastępując dotychczasowe uproszczone podejście stałych „procentów”. W artykule wyjaśniamy, czym jest Acz i jak ją wyznaczać zgodnie z aktualnymi przepisami, kiedy dopuszczalne są uproszczenia (np. 5% lub 7,5% powierzchni) oraz jakich pułapek unikać przy projektowaniu. Wszystkie podane informacje opierają się na obowiązujących normach i przepisach – celem jest przekazanie rzetelnej wiedzy zarówno inwestorom, jak i projektantom, by ułatwić przygotowanie dokumentacji do odbiorów PSP.

Ciekawostka – Ag vs Acz: o co chodzi?

PN-EN 12101-2

Powierzchnia geometryczna (Ag) to fizyczny wymiar otworu oddymiającego (klapy/okna) w świetle.

Powierzchnia czynna (Acz) to efektywne otwarcie po uwzględnieniu aerodynamiki urządzenia.

  • Acz = Ag × Cv  (Cv – współczynnik przepływu z certyfikatu wyrobu).
  • Przykład: Ag = 1,0 m² i Cv = 0,60–0,70 → Acz ≈ 0,6–0,7 m².
  • Projektujemy na Acz – wartości odczytuj z dokumentacji/certyfikatu zgodnie z PN-EN 12101-2.
  • Błąd do uniknięcia: sumowanie samych Ag (grozi niedowymiarowaniem oddymiania).

W opisach i zestawieniach zawsze wskazuj: Ag, Cv oraz wyliczoną Acz – to ułatwia weryfikację przy odbiorach PSP.

Powierzchnia geometryczna vs. powierzchnia czynna oddymiania (Acz)

Na początek warto rozróżnić powierzchnię geometryczną otworu oddymiającego od powierzchni czynnej oddymiania. Powierzchnia geometryczna (Ag) to po prostu fizyczny wymiar otworu – np. klapy dymowej lub okna – liczony w świetle (bez ram etc.). Natomiast powierzchnia czynna (Acz) to efektywna powierzchnia otwarcia po uwzględnieniu współczynnika przepływu aerodynamicznego urządzenia. Innymi słowy, Acz uwzględnia, jak skutecznie dane urządzenie usuwa dym – jest iloczynem powierzchni geometrycznej i współczynnika Cv określonego przez producenta dla danego wyrobu. Przykładowo klapa dymowa o wymiarach 1×1 m (Ag = 1,0 m²) może mieć powierzchnię czynną ok. 0,6–0,7 m² (60–70% skuteczności), zależnie od certyfikatu CE. Projektując system oddymiania zawsze należy operować powierzchniami czynnymi Acz, odczytując je z dokumentacji lub certyfikatu wyrobu (zgodnie z PN-EN 12101-2). Błędem jest sumowanie samych powierzchni geometrycznych – może to dać mylne poczucie spełnienia wymagań, podczas gdy efektywna powierzchnia oddymiania będzie zbyt mała.

Nowe wymagania normy PN-B-02877-4:2025 – minimalne Acz, a parametry pożaru

Znowelizowana norma PN-B-02877-4:2025-07 szczegółowo określa minimalną wymaganą powierzchnię czynną oddymiania w zależności od kluczowych parametrów scenariusza pożarowego. W przeciwieństwie do poprzedniej edycji, gdzie stosowano uniwersalne procentowe wartości, teraz Acz zależy od wielkości strefy pożarowej i dymowej oraz wysokości pomieszczenia. Mówiąc dokładniej, norma definiuje wymagane Acz w funkcji m.in.:

  • GP – intensywności generowanych gazów pożarowych (parametru związanego z mocą pożaru),

  • H – średniej wysokości strefy dymu pod dachem,

  • Y – założonej wysokości warstwy wolnej od dymu (czyli przestrzeni od poziomu podłogi do dolnej granicy warstwy dymu).

Podejście to pozwala dostosować wymaganą powierzchnię oddymiającą do warunków panujących w danym obiekcie – inna wielkość będzie potrzebna dla małego pożaru w niewysokim pomieszczeniu, a inna dla rozwiniętego pożaru w hali o dużej kubaturze. Norma zawiera minimalne wartości Acz dla różnych kombinacji tych parametrów (GP, H, Y) w określonym zakresie wysokości obiektu.

Uwaga: zakres obowiązywania tych minimalnych wartości dotyczy wysokości strefy dymu od 3,0 m do 15,0 m. Oznacza to, że normatywne wytyczne zostały opracowane dla przestrzeni, w których warstwa dymu pod stropem ma grubość do 15 m (przykładowo hale jednokondygnacyjne lub klatki schodowe w wysokich budynkach). Dla niższych pomieszczeń (poniżej 3 m wysokości strefy dymu) utrzymanie warstwy wolnej od dymu może nie być możliwe – tam zwykle stosuje się inne rozwiązania (np. systemy różnicowania ciśnienia zamiast grawitacyjnego oddymiania). Z kolei budynki wyższe niż ok. 15 m często wymagają podziału na mniejsze strefy dymowe lub zastosowania oddymiania mechanicznego (np. klatki schodowe w wysokościowcach są najczęściej chronione systemem nadciśnieniowym zamiast klap dymowych).

Norma PN-B-02877-4:2025 precyzuje również osobno minimalne powierzchnie czynne oddymiania dla specyficznych zastosowań, takich jak klatki schodowe czy szyby windowe. Te szczególne przypadki zostaną omówione w dalszych częściach artykułu – ważne jednak, że ogólna zasada jest jedna: wymaganą Acz należy obliczać na podstawie normowych zależności, a nie wyłącznie na oko czy z przyzwyczajenia do dawnych wytycznych. Dzięki temu mamy pewność, że system zapewni utrzymanie dymu powyżej założonej warstwy wolnej od dymu (Y) i stworzy bezpieczne warunki ewakuacji.

PN-B-02877-4:2025-07 – Tablica 4 (paginacja)
PN-B-02877-4:2025-07 – Tablica 4: Wymagana minimalna powierzchnia czynna oddymiania (ASD ≤ 4 000 m²)
H [m]
wys. strefy dymowej		Y [m]
wys. warstwy wolnej od dymu		d = H−Y [m]
wys. warstwy dymu		GP1GP2GP3GP4GP5
3,02,50,520,020,020,032,138,8
3,52,51,020,020,020,034,741,9
4,54,00,520,822,135,864,577,7
5,03,51,521,722,937,466,980,8
5,03,02,020,921,936,264,277,6
5,52,53,021,622,637,766,480,4
6,02,53,523,424,440,771,786,8
6,02,04,022,423,339,268,683,2
6,52,04,524,225,242,474,189,9
6,55,51,031,434,052,998,1117,6
6,56,00,532,335,354,1101,5121,4
7,05,51,533,936,757,1106,0127,0
7,55,02,535,438,160,1110,4132,6
8,04,53,537,039,563,2114,9138,2
8,54,04,538,641,066,2119,4143,9
8,53,05,535,737,562,0110,0133,0
9,05,04,020,722,335,164,477,4
9,04,54,521,623,136,967,080,7
9,04,05,022,523,938,669,683,9
9,03,55,523,424,740,472,287,2
9,03,06,024,325,542,274,890,5
9,02,56,525,226,444,077,493,8
9,02,07,026,227,245,780,097,1
10,03,07,020,022,132,763,075,0
10,53,07,520,322,933,064,876,8
10,53,57,050,653,487,3156,0188,3
11,03,08,052,555,191,1161,6195,4
11,52,59,054,556,994,9167,2202,5
12,02,010,056,558,798,7172,8209,5
12,03,09,061,364,3106,2188,5227,9
12,06,06,029,932,750,194,0112,4
13,57,56,037,741,263,1118,4141,6
13,58,05,539,542,866,6123,6148,1
13,58,55,041,344,570,1128,8154,7
13,59,04,543,246,173,7134,0161,2
13,59,54,045,047,877,2139,2167,8
13,510,03,546,849,480,8144,4174,3
13,510,53,048,651,084,3149,6180,9
13,511,02,550,552,787,9154,8187,5
13,511,52,052,354,391,4160,0194,0
14,03,011,023,928,037,378,091,3
14,53,011,524,628,938,480,394,1
14,53,511,025,830,340,384,298,6
15,09,06,047,551,979,4149,2178,3
Uwagi: Zakres obowiązywania 3,0–15,0 m (H). Dla wartości pośrednich przyjmuj najbliższą większą. W przypadku zwiększenia ASD powyżej 4 000 m² → wymagane zwiększenie Aodd (zgodnie z normą).

Uproszczone metody (5% lub 7,5%) – kiedy można je stosować?

W poprzedniej wersji normy projektanci często korzystali z uproszczonej zasady określania Acz jako stałego ułamka powierzchni – 5% powierzchni rzutu pomieszczenia (dla budynków niskich i średniowysokich) lub 7,5% (dla budynków wysokich). Te wartości przyjmowano przede wszystkim dla klatek schodowych i podobnych pionowych dróg ewakuacji.

Czy nowe przepisy całkowicie eliminują te „procentowe” metody?

Niekoniecznie – nadal można z nich skorzystać, ale tylko w ściśle określonych sytuacjach i przy zachowaniu normowych ograniczeń.

Dla klatek schodowych norma w praktyce utrzymała dotychczasowe minima: w budynkach niskich i średniowysokich (do 9 kondygnacji) powierzchnia czynna oddymiania musi wynosić co najmniej 5% powierzchni rzutu klatki na największej kondygnacji, nie mniej jednak niż 1,0 m². W budynkach wysokich (powyżej 25 m wysokości użytkowej, ale zwykle do 55 m) wymaga się 7,5% powierzchni klatki schodowej, i nie mniej niż 1,5 m². Te wartości uproszczone wynikają z normowych założeń dla typowych warunków pożaru w klatce schodowej – odpowiadają one zapewnieniu około 3,0 m warstwy wolnej od dymu, co z reguły pozwala na bezpieczną ewakuację ludzi ze schodów. Zatem w przypadku typowych klatek schodowych projektant może posłużyć się regułą 5%/7,5%, pamiętając jednak o bezwzględnym minimum 1,0 lub 1,5 m² Acz (nawet gdy obliczony procent dawałby mniej). Przykładowo, jeśli powierzchnia rzutu klatki wynosi 12 m², to 5% z tego to 0,6 m² – ale i tak należy zapewnić co najmniej 1,0 m² czynnego oddymiania zgodnie z normą. Oznacza to, że w małych klatkach trzeba dobrać urządzenie oddymiające o nieco większych wymiarach, zdolne osiągnąć Acz = 1 m² (standardowa klapa 100×100 cm o Acz ok. 0,65 m² byłaby niewystarczająca – tu raczej zastosujemy klapę 120×120 cm lub urządzenie dwuskrzydłowe).

Norma opisuje także wymagania dla szybów dźwigowych (windowych) – tu przyjmuje się mniejszy udział procentowy ze względu na ograniczoną kubaturę i obciążenie ogniowe takiego szybu. Zgodnie z przyjętymi wytycznymi minimalna powierzchnia czynna oddymiania szybu windowego to około 2,5% powierzchni rzutu szybu. W praktyce często realizuje się to poprzez montaż odpowiednio otwieranych okien lub żaluzji oddymiających na dachu szybu windowego.

Ciekawostka – uproszczone „procenty” Acz (kiedy wolno?)

PN-B-02877-4:2025-07

Nie zniknęły. Uproszczone metody można nadal stosować, ale tylko w ściśle określonych przypadkach i z zachowaniem ograniczeń normowych.

  • Klatki schodowe – budynki niskie i średniowysokie: minimum 5% powierzchni rzutu klatki na największej kondygnacji, lecz nie mniej niż 1,0 m² Acz.
  • Klatki schodowe – budynki wysokie: minimum 7,5% powierzchni rzutu klatki, lecz nie mniej niż 1,5 m² Acz.
  • W pozostałych przestrzeniach (hale, magazyny, poziome drogi ewakuacyjne itd.) wymagania wyznacza się zależnie od GP, H i Y – patrz Tabela 4. Uproszczonych procentów nie stosuje się bez weryfikacji normowej.
Przykład: rzut klatki = 12 m² → 5% = 0,6 m², ale norma wymaga co najmniej 1,0 m² Acz. Dobieramy więc urządzenie oddymiające o Acz ≥ 1,0 m² (np. większą klapę).

Zakres minimalnych wartości z Tabeli 4 dotyczy H w przedziale 3–15 m. Dla innych przypadków – dobór zgodnie z normą (nie „na oko”).

Magazyny wysokiego składowania to kolejny szczególny przypadek – choć norma PN-B-02877-4:2025 nie definiuje odrębnie tej kategorii, doświadczenie branżowe wskazuje, że wymagany udział Acz wynosi tam około 3% powierzchni strefy składowania. Jest to wartość większa niż dla hali o typowej wysokości, co wynika z potencjalnie dużego obciążenia ogniowego w wysokich regałach. W takich obiektach uproszczone procenty należy stosować ostrożnie – najlepiej poprzeć je obliczeniami według normy (uwzględniającymi GP, H, Y).

Hale i duże przestrzenie jednokondygnacyjne: tutaj stary nawyk stosowania uniwersalnie 5% może prowadzić do przewymiarowania lub – co gorsza – niedoszacowania wymagań. Dla hal produkcyjnych czy magazynowych wymagana Acz może się wahać od ok. 1% do 5% powierzchni posadzki w zależności od wysokości i scenariusza pożaru. Jeśli hala jest bardzo wysoka i ma wydajny system oddymiania grawitacyjnego (duża różnica temperatur, spora kubatura dymu H), często wystarczy mniejszy procent (bliżej 1–2%). Natomiast w niższych halach o gorszych warunkach przewietrzania może być potrzebne nawet zbliżenie się do 5%. W takich przypadkach nie wolno polegać wyłącznie na stałym procencie – konieczne jest przeprowadzenie obliczeń zgodnie z normą PN-B-02877-4:2025. Uproszczony procent (np. 5%) można traktować jedynie orientacyjnie, a decyzję ostatecznie oprzeć na wynikach z Tabeli 4 lub z odpowiednich wzorów normowych.

Podsumowując: uproszczone „procenty” Acz są dopuszczalne głównie dla standardowych sytuacji (klatki schodowe, szyby) oraz jako wstępne oszacowanie, lecz zawsze należy sprawdzić, czy spełnione są ograniczenia normowe (minima 1,0/1,5 m², zakres wysokości 3–15 m, itp.). W każdym nietypowym przypadku lepiej od razu przejść do dokładniejszej metody – to uchroni projekt przed błędami i zapewni zgodność z przepisami już na etapie odbioru.

Przykład doboru klapy dymowej zgodny z normą

Aby lepiej zobrazować proces wyznaczania wymaganej powierzchni czynnej oddymiania, rozważmy przykład klatki schodowej chronionej klapą dymową z oferty FUMARO. Załóżmy budynek biurowy o dwóch kondygnacjach, zakwalifikowany do kategorii ZL III (budynek użyteczności publicznej). Powierzchnia użytkowa klatki schodowej (rzut poziomy) wynosi 25,9 m². Budynek jest średniowysoki (poniżej 25 m), więc zgodnie z normą minimalna Acz to 5% tej powierzchni (bo budynek nie jest wysoki).

Obliczamy zatem:
∗∗Aczwymagane=25,9 m2×5%=1,295 m2∗∗.
Norma wymaga przy tym, by Acz nie była mniejsza niż 1,0 m² – tutaj wynik 1,295 m² spełnia to kryterium.

Teraz wybór urządzenia: Załóżmy zastosowanie jednoskrzydłowej klapy dymowej AWAK P2+W o wymiarze w świetle otworu 100 × 190 cm (popularny model z napędem elektrycznym 24 V). Jej powierzchnia geometryczna Ag wynosi 1,90 m², a z dokumentacji producenta (certyfikat EN 12101-2) odczytujemy powierzchnię czynną P<sub>cz</sub> = 1,387 m². Sprawdzamy warunek: 1,387 m² (Acz zapewnione przez klapę) ≥ 1,295 m² (Acz wymagane) – warunek spełniony Oznacza to, że ta klapa zapewni wymaganą efektywną wielkość otworu do odprowadzenia dymu.

Następnie musimy zadbać o otwory napowietrzające (kompensacyjne). Aby oddymianie było skuteczne, do wnętrza musi napływać powietrze uzupełniające od dołu. Zgodnie z wytycznymi, powierzchnia geometryczna otworów napowietrzających powinna być ok. 30% większa niż suma powierzchni geometrycznych klap dymowych. W naszym przykładzie Ag klapy to 1,9 m², więc otwór napływu powinien mieć minimum 2,47 m² (1,3 × 1,9 m²). Projekt przewiduje tutaj dwa okna na parterze klatki (drzwi lub okna z siłownikami), każde o powierzchni ~1,39 m², co łącznie daje 2,78 m² – a więc nieco więcej niż wymagane 2,47 m². Dzięki temu napływ świeżego powietrza będzie wystarczający, a cały system zadziała prawidłowo: w razie pożaru czujki dymowe automatycznie otworzą zarówno klapę dymową w dachu, jak i dolne okna napowietrzające, pozwalając gorącym gazom ulecieć na zewnątrz, a czystemu powietrzu wejść od dołu.

Powyższy przykład pokazuje krok po kroku proces doboru klapy dymowej zgodnie z normą. Ważne jest, że skorzystaliśmy zarówno z uproszczonego wskaźnika 5%, jak i zweryfikowaliśmy go danymi technicznymiurządzenia (Acz z certyfikatu). W praktyce firma FUMARO dysponuje szeroką gamą klap dymowych o różnych wymiarach i powierzchniach czynnych (m.in. serie AWAK, ASKON, CALMTEC), co umożliwia dobranie optymalnego rozwiązania spełniającego wymagania normowe dla każdego typu budynku.

Typowe błędy przy wyznaczaniu Acz i jak ich unikać

Projektowanie oddymiania to odpowiedzialne zadanie – drobne uchybienia mogą skutkować nieodebraniem budynku przez PSP lub, co gorsza, nieskutecznością systemu podczas pożaru. Poniżej zebraliśmy najczęstsze błędy projektowe i wykonawcze związane z wyznaczaniem wymaganej powierzchni czynnej oddymiania, wraz z poradami jak ich uniknąć:

  • Błąd 1: Mylenie powierzchni geometrycznej z czynną. Często spotykanym błędem jest zaprojektowanie otworów oddymiających o wymaganej powierzchni geometrycznej zamiast czynnej. Przykładowo norma wymaga 1 m² Acz, a dobrano klapę 1×1 m dającą tylko ~0,6 m² efektywnie. Skutek: system ma zbyt małą przepustowość dymu i nie zapewni wymaganej warstwy wolnej od dymu. Jak unikać: zawsze posługiwać się danymi o Acz urządzeń z certyfikatów (np. EN 12101-2). Dokumentacja producenta podaje tę wartość – należy ją sumować i porównywać z wymaganą Acz. Jeśli producent podaje tylko współczynnik Cv, należy go przemnożyć przez powierzchnię otworu w świetle. Nigdy nie zakładać 100% skuteczności otworu, bo realnie taka nie istnieje (zawsze są ramy, opory powietrza itp.).

  • Błąd 2: Stosowanie stałego procentu bez sprawdzenia ograniczeń. Niektórzy projektanci z przyzwyczajenia wszędzie stosują „5%” jako wymaganą powierzchnię czynną, nie zważając na typ obiektu czy wysokość. Skutek:w małych obiektach może to prowadzić do niedotrzymania minimalnych 1 m², a w dużych halach 5% bywa niewystarczające lub nadmierne. Jak unikać: kierować się aktualną normą – sprawdzić, czy 5%/7,5% jest dozwolone dla danego przypadku. Dla klatek schodowych ok, ale dla hali magazynowej już niezbędne jest użycie normowych zależności (GP, H, Y). Jeżeli korzystamy z procentów, upewnijmy się, że Acz ≥ 1,0/1,5 m²oraz wysokość strefy dymu mieści się w 3–15 m. Zawsze warto porównać wynik procentowy z wymaganiami Tabeli 4 – jeśli odbiega, należy przyjąć wartość większą.

  • Błąd 3: Nieuwzględnienie minimalnych wartości bezwzględnych. Jak wspomniano, norma podaje minimalne absolutne wielkości otworów oddymiających – 1,0 m² lub 1,5 m² zależnie od przypadku. Błądpojawia się, gdy projektant o tym zapomni i przy małej klatce obliczy np. 0,5 m², po czym dobierze tak małą klapę. Jak unikać: zapamiętać regułę minimalnych Acz i zawsze po obliczeniach sprawdzić: czy wynik nie jest poniżej progu? Jeśli tak – przyjąć próg jako nowe wymaganie. Ten warunek jest bezwzględny i będzie weryfikowany przy odbiorze przez rzeczoznawcę ppoż.

  • Błąd 4: Brak odpowiedniego napowietrzania (powietrza kompensacyjnego). System oddymiania nie zadziała skutecznie, jeśli nie zapewnimy drogi napływu świeżego powietrza, które zastąpi usuwany dym. Częsty błąd to zapomnienie o tym elemencie lub zbyt małe otwory napowietrzające. Skutek: klapa dymowa może nie wytworzyć wystarczającego ciągu, dym będzie zalegał w przestrzeni. Jak unikać: zgodnie z przepisami powierzchnia napływu powietrza (otwory dolne) powinna być o około 30% większa niż powierzchnia geometryczna klap. Najczęściej funkcję tę pełnią drzwi zewnętrzne na parterze klatki lub okna na najniższej kondygnacji – trzeba wyposażyć je w siłowniki do automatycznego otwierania przy pożarze. Już na etapie projektu warto wyznaczyć wymagany wymiar drzwi/okna kompensacyjnego i upewnić się, że architektura to uwzględnia. PSP przy odbiorze często sprawdza ten aspekt, bo brak lub niedostateczny napływ to jedna z najczęstszych przyczyn negatywnej opinii.

  • Błąd 5: Stosowanie urządzeń bez certyfikacji (niezgodnych z PN-EN). Zdarza się, że dla oszczędności ktoś przewiduje zwykły świetlik lub okno jako klapę dymową, bez certyfikatu dopuszczającego do oddymiania. Skutek: takie urządzenie może nie zadziałać poprawnie w warunkach pożaru (np. stopić się, nie otworzyć pod obciążeniem wiatrem) i z pewnością nie zostanie dopuszczone przez kontrolujących strażaków. Jak unikać:stosować wyłącznie urządzenia z odpowiednimi certyfikatami (CNBOP, CE). Wszystkie elementy systemu oddymiania – klapy, siłowniki, centrale sterujące, przyciski itp. – muszą spełniać wymagania norm serii PN-EN 12101 i posiadać oznakowanie CE. W Polsce dodatkowo ich stosowanie powinno być uzgodnione z rzeczoznawcą ppoż., a wiele z nich (np. centrale) wymaga aprobaty CNBOP. Firma FUMARO oferuje wyłącznie rozwiązania zgodne z tymi standardami, co gwarantuje bezproblemowy odbiór przez PSP oraz bezpieczeństwo użytkowania.

  • Błąd 6: Niewłaściwe rozmieszczenie detektorów dymu lub elementów sterowania. Choć to kwestia projektowa wykraczająca poza samo wyliczenie Acz, warto wspomnieć: częstym uchybieniem jest umieszczenie tylko jednej czujki dymu na klatce (np. przy klapie dachowej). Skutek: dym pojawiający się na niższych kondygnacjach może nie zostać wykryty na czas – zanim dotrze do jedynej czujki na górze, zdąży zadymić klatkę poniżej tej czujki. Tworzy się tzw. „zawieszenie dymu” zagrażające ewakuującym się ludziom. Jak unikać: projektować system detekcji tak, by obejmował każdą kondygnację klatki schodowej (czujki na suficie nad każdym spocznikiem) oraz przewidzieć opcjonalnie ręczne przyciski oddymiania na dole i na górze klatki. Dzięki temu system zareaguje szybko niezależnie od miejsca powstania dymu.

Najczęstsze pytania dotyczące Acz – FAQ

Pytanie 1: Co to jest warstwa wolna od dymu i jaką wysokość należy przyjąć?
Warstwa wolna od dymu to przestrzeń poniżej warstwy gorących gazów pożarowych, w której nie gromadzi się dym. Utrzymanie jej zapewnia widoczność i możliwość oddychania podczas ewakuacji. W praktyce przyjmuje się, że powinna ona mieć wysokość co najmniej 2,5–3 m nad podłogą, aby ludzie mogli bezpiecznie opuścić budynek. Norma PN-B-02877-4:2025 zakłada właśnie około 3,0 m wolnej od dymu przy wyznaczaniu minimalnych Acz dla dróg ewakuacji. Jeśli wymagamy wyższej warstwy (np. w obiektach specjalnych), konieczne może być zwiększenie powierzchni oddymiania ponad minima.

Pytanie 2: Czy w bardzo wysokich budynkach (wieżowcach) można stosować grawitacyjne oddymianie klatek schodowych?
W praktyce dla budynków wysokościowych (powyżej 55 m wysokości) stosuje się raczej systemy różnicowania ciśnienia (nadciśnieniowe) zamiast grawitacyjnych, gdyż przy tak dużej wysokości szybów grawitacyjne klapy mogłyby nie zapewnić skutecznego usuwania dymu (wpływ wiatru, kominowego efektu ciągu, itp.). Polskie przepisy (Warunki Techniczne i rozporządzenia) nakazują wręcz nadciśnieniowe zabezpieczenie klatek w najwyższych budynkach. Natomiast w budynkach wysokich (25–55 m) dopuszcza się oddymianie grawitacyjne, ale musi ono być starannie zaprojektowane – zgodnie z normą (7,5% powierzchni klatki, min. 1,5 m² Acz) i często z dodatkowymi środkami (np. uszczelnienia drzwi). Zawsze należy sprawdzić wymagania dla danej kategorii budynku – w razie wątpliwości warto skonsultować się z ekspertem FUMARO lub rzeczoznawcą ppoż.

Pytanie 3: Czy można łączyć kilka mniejszych klap, aby uzyskać wymaganą Acz?
Tak, jeśli jedna klapa dymowa nie zapewnia wystarczającej powierzchni czynnej, można zastosować kilka urządzeń. Należy wtedy zsumować ich Acz – np. dwie klapy o Acz po 0,8 m² dadzą łącznie 1,6 m². Ważne jednak, by klapy te rozmieszczać zgodnie z zasadami (np. możliwie centralnie nad strefą, w odpowiedniej odległości od ścian – zwykle min. 5–7 m od ścian działowych) oraz aby wszystkie otwierały się jednocześnie w razie pożaru. Ponadto sumowanie wielu klap zwiększa zapotrzebowanie na powietrze napowietrzające – pamiętajmy, by otwory kompensacyjne również zwielokrotnić (130% sumy Ag wszystkich klap). Z punktu widzenia normy liczy się łączna Acz, więc kilka mniejszych klap może zastąpić jedną dużą, o ile układ spełnia pozostałe wymogi (sterowanie, rozmieszczenie, zasilanie rezerwowe itp.).

Pytanie 4: Jakie dokumenty trzeba przedstawić przy odbiorze PSP dla systemu oddymiania?
Przy odbiorze przeciwpożarowym straż pożarna zwraca uwagę na dokumentację techniczną i atesty. Należy przygotować m.in.: projekt powykonawczy systemu oddymiania (z obliczeniami Acz, rozmieszczeniem urządzeń, schematem działania), dokumenty potwierdzające dopuszczenie zastosowanych urządzeń (certyfikaty zgodności z PN-EN 12101, świadectwa CNBOP – np. dla centrali oddymiania, klap, czujek, przycisków), a także protokoły z rozruchu i przeprowadzenia prób (np. testy otwarcia klap, pomiary czasów otwierania – zgodnie z wymaganiem, by klapy otwierały się zwykle w < 60 s). Dobrze jest też mieć instrukcję obsługi systemu i przeszkolenie personelu budynku. Kompletny zestaw dokumentów i poprawnie wykonany system gwarantują sprawne przeprowadzenie odbioru.

Podsumowanie i wskazówki dla projektantów

Norma PN-B-02877-4:2025-07 wprowadziła ład w zdezorientowanym dotąd środowisku branżowym, jasno określając metody wyznaczania wymaganej powierzchni czynnej oddymiania. Projektanci muszą teraz uwzględniać więcej czynników (jak wysokość strefy dymu czy scenariusz pożaru), ale w zamian zyskują pewność, że systemy oddymiania będą skuteczne i zgodne z przepisami. Stosowanie uproszczonych metod – jak stały procent 5% lub 7,5% – jest wciąż możliwe tam, gdzie ma uzasadnienie (np. klatki schodowe), jednak zawsze należy zweryfikować spełnienie warunków brzegowych normy. W każdym innym przypadku zaleca się wykonanie pełnych obliczeń lub konsultację ze specjalistami.

Firma FUMARO jako ekspert w dziedzinie systemów oddymiania służy pomocą na każdym etapie – od doboru certyfikowanych urządzeń (klap dymowych, okien oddymiających, centrali sterowania) po wsparcie w opracowaniu dokumentacji projektowej zgodnej z PN i wymaganiami PSP. Mamy świadomość, że każdy obiekt jest inny, dlatego kładziemy nacisk na edukację i rzetelność: wspieramy inwestorów i projektantów w obliczeniach, wskazujemy typowe pułapki i zapewniamy rozwiązania spełniające wymogi CNBOP oraz norm PN-EN. Dzięki temu nasze systemy oddymiania nie tylko przechodzą pomyślnie odbiory techniczne, ale przede wszystkim podnoszą bezpieczeństwo pożarowe obiektów. Prawidłowe wyznaczenie Acz i dobór właściwych urządzeń to fundament skutecznej ochrony – warto powierzyć to zadanie fachowcom, którzy zagwarantują zgodność z przepisami i profesjonalne wykonanie. Dzięki aktualnej wiedzy i doświadczeniu FUMARO Państwa inwestycja będzie bezpieczna, a użytkownicy budynku odpowiednio chronieni na wypadek pożaru.