Najczęstsze powody fałszywych alarmów i strategie minimalizacji w systemach sygnalizacji pożaru (SSP) – poradnik praktyczny dla inwestorów i użytkowników

Mit 1: „Fałszywe alarmy pożarowe zdarzają się często i są nie do uniknięcia.”
Fakt: W dobrze zaprojektowanym i konserwowanym systemie fałszywe alarmy powinny być rzadkością. Owszem, starsze lub źle utrzymane instalacje były podatne na częste fałszywe alarmy, co zrodziło to przekonanie. Jednak nowoczesne systemy SSP mają zaawansowane technologie minimalizujące ryzyko fałszywych alarmów (inteligentne czujki, algorytmy filtrujące zakłócenia). Większość fałszywych alarmów da się wyeliminować poprzez odpowiedni dobór urządzeń, kalibrację i środki zapobiegawcze – co opisaliśmy wyżej. Nie jest więc prawdą, że „tak już musi być” – to kwestia właściwego podejścia do systemu.

Mit 2: „Lepiej mieć bardzo czuły system i kilka fałszywych alarmów, niż przegapić prawdziwy pożar.”
Fakt: Nikt nie sugeruje zmniejszania czułości kosztem bezpieczeństwa, ale zbyt czuły lub źle skonfigurowany system przynosi więcej szkody niż pożytku. Ciągłe fałszywe alarmy prowadzą do zjawiska alarm fatigue – znużenia alarmami. Ludzie przyzwyczajeni do ciągłych fałszywych sygnałów przestają na nie reagować z należytą powagą, co może skończyć się tragicznie przy prawdziwym zagrożeniu. Ponadto częste przestoje i ewakuacje osłabiają dyscyplinę wśród pracowników. W skrajnych przypadkach obsługa potrafi wyłączyć uciążliwą czujkę albo ignorować dzwonek, bo „to pewnie znowu fałszywka” – a to prosta droga do katastrofy. Dlatego system powinien być czuły adekwatnie do potrzeb, ale jednocześnie odporny na wywołujące fałszywe alarmy bodźce. Nowoczesne czujki potrafią wykrywać pożar szybko bez potrzeby ustawiania ich na skrajnie wysoką czułość – stosują np. weryfikację wieloma sensorami. Lepiej mieć system mądrze czuły, niż przewrażliwiony na punkcie każdego pyłku kurzu 😉.

Mit 3: „Fałszywe alarmy to tylko niewinna niedogodność, nie ma się czym przejmować.”
Fakt: Fałszywe alarmy niosą ze sobą realne koszty i zagrożenia. Po pierwsze, angażują niepotrzebnie służby ratownicze – tracony jest czas i energia strażaków, którzy w tym momencie mogą być potrzebni gdzie indziej. Częste alarmy narażają straż na dodatkowe ryzyko podczas jazdy alarmowej (statystycznie zwiększa to szansę kolizji) i powodują eksploatację sprzętu ratowniczego bez potrzeby. Po drugie, obiekty ponoszą koszty przestojów – ewakuacja hali produkcyjnej to wstrzymanie produkcji, które może kosztować tysiące złotych na godzinę, do tego dochodzą możliwe opóźnienia w dostawach i utrata zaufania kontrahentów. W hotelach czy restauracjach fałszywy alarm oznacza chaos, ewakuowanych gości i ryzyko utraty reputacji – klienci mogą nie wrócić po takim incydencie, a negatywne opinie szkodzą biznesowi. Ponadto wiele komend straży wprowadza odpłatność za interwencje do uporczywych alarmów fałszywych. Np. w Wielkiej Brytanii straty ekonomiczne z tytułu fałszywych alarmów szacuje się na ponad 1 miliard funtów rocznie, a straże pożarne zaczynają obciążać kosztami obiekty notorycznie wywołujące fałszywe alarmy (szpitale, akademiki). W Polsce straż może nałożyć mandat za bezpodstawne wezwanie, a przy recydywie sprawę kieruje się nawet do sądu. Nie ma więc nic „niewinnego” w fałszywych alarmach – to wymierne straty finansowe i potencjalnie ofiary (jeśli dojdzie do zlekceważenia prawdziwego alarmu).

Mit 4: „Jeśli jakaś czujka ciągle wszczyna fałszywy alarm, najlepiej ją wyłączyć lub zakleić.”
Fakt: Jest to skrajnie nieodpowiedzialne i niezgodne z przepisami rozwiązanie. Wyłączona lub zaklejona czujka przestaje spełniać swoją rolę, co oznacza, że dane pomieszczenie pozostaje bez ochrony pożarowej – a pożar może rozwinąć się niezauważony. Zamiast unieruchamiać czujkę, należy usunąć przyczynę fałszywych alarmów lub zastosować inne środki (jak zamiana czujki na inny typ, zmiana jej miejsca, instalacja osłony chroniącej czujkę). Pamiętajmy, że system SSP musi być ciągle w pełnej sprawności – celowe wyłączanie jego elementów może skutkować odpowiedzialnością prawną zarządcy obiektu. Są lepsze sposoby radzenia sobie z uciążliwą czujką niż taśma klejąca – sięgnij po nie (opisaliśmy je wcześniej).

Mit 5: „Drobna ilość dymu (np. z papierosa czy tostera) i tak zawsze uruchomi alarm – nic się nie da zrobić.”
Fakt: Nie jest prawdą, że każde zadymienie automatycznie wywoła alarm. Wiele zależy od typu zastosowanej czujki i jej umiejscowienia. Przykładowo czujki optyczne są czułe na widzialny dym – papierosowy może je pobudzić, ale nie jest to regułą (w dużych, wentylowanych pomieszczeniach pojedynczy papieros zwykle nie wyzwoli alarmu, choć nie jest to zachęta do palenia 😉). Z kolei czujki jonizacyjne są bardziej wrażliwe na drobne cząstki dymu i mogą szybciej zareagować na dym tytoniowy. Natomiast w kuchniach problem „tostu przypalonego w tosterze” rozwiązuje się poprzez użycie czujek ciepła zamiast dymu – wtedy normalne kuchenne opary nie robią na systemie wrażenia. Innym wyjściem są czujki multisensorowe, które potrafią odróżnić dym z gotowania od palącego się materiału na podstawie analizy kilku czynników jednocześnie. Ważne jest też odpowiednie rozmieszczenie: czujka dymu nie powinna być zbyt blisko kuchenki czy tostera, a pomieszczenie kuchenne musi mieć sprawną wentylację. Reasumując: da się tak skonfigurować system, by uniknąć fałszywych alarmów od codziennych czynności, zachowując pełne bezpieczeństwo. Wymaga to przemyślanego doboru czujek i czasem niewielkich zmian w nawykach (np. używania okapu), ale jest możliwe i stosowane w praktyce.