Ochrona przeciwpożarowa na jednostce pływającej
Pożary na statkach należą do jednych z najbardziej niebezpiecznych incydentów, które mogą wystąpić zarówno na morzu, jak i w porcie. Mogą mieć miejsce w różnych fazach eksploatacji, takich jak podczas rejsu, postoju na kotwicy, prac przeładunkowych lub remontów. Bezpieczeństwo przeciwpożarowe na statku jest rozważane w dwóch kontekstach: prewencji pożarowej i działań gaśniczych. Nadzór przeciwpożarowy obejmuje prowadzenie dokumentacji eksploatacyjnej, opracowywanie dokumentacji przeciwpożarowej, konserwację sprzętu przeciwpożarowego oraz szkolenie załogi. Sprzęt przeciwpożarowy, wyposażenie pożarnicze i konstrukcyjne zabezpieczenia przeciwpożarowe mają istotny wpływ na bezpieczeństwo statku i załogi. Muszą one spełniać wymagania konwencyjne, podlegać odpowiednim przeglądom i konserwacjom.
Pożary na statkach mogą zagrażać zdrowiu i życiu, zwłaszcza w zamkniętych przestrzeniach oddalonych od portu, gdzie marynarze mają ograniczone możliwości ewakuacji. Ponadto, na pełnym morzu w przypadku pożaru, polegają tylko na swoich umiejętnościach gaszenia pożaru, ponieważ nie ma możliwości uzyskania pomocy ze strony Państwowej lub Portowej Straży Pożarnej.
Fracht morski różni się od innych form transportu. Transport wodny umożliwia przewóz dużej ilości towarów, w tym ładunków ponadgabarytowych i niebezpiecznych, takich jak materiały wybuchowe i łatwopalne. Dodatkowo, transport morski jest najtańszą formą przewozu towarów na długie odległości, jednak wiąże się z dłuższym czasem realizacji dostaw i ograniczeniami związanymi z trasami morskimi.
Głównym powodem podjęcia tego tematu jest powszechność stosowania systemu sygnalizacji pożarowej na statkach morskich oraz brak publikacji dotyczących przepisów, norm i wytycznych dotyczących projektowania urządzeń przeciwpożarowych na statkach morskich. Celem niniejszego artykułu naukowego jest opracowanie koncepcji ochrony przeciwpożarowej dla statku towarowego Regalica. Powszechność stosowania systemu sygnalizacji pożarowej wynika z jego wysokiej skuteczności, umożliwiającej szybkie wykrycie pożaru i wczesne ostrzeganie, co daje załodze większe szanse na lokalizację i ugaszenie pożaru, zanim ten rozwinie się do rozmiarów zagrażających życiu załogi i ładunkowi.
Kwestie związane z bezpieczeństwem przeciwpożarowym w branży morskiej są regulowane przez międzynarodowe przepisy, w tym Międzynarodową Konwencję o Bezpieczeństwie Życia na Morzu (International Convention for the Safety of Life at Sea – SOLAS) oraz Międzynarodowy Kodeks Systemów Bezpieczeństwa Pożarowego (International Code for Fire Safety Systems – FSS).
W rozdziale II-2 Konwencji SOLAS omówiona jest kwestia ochrony przeciwpożarowej, wykrywania i gaszenia pożarów. Kodeks FSS zawiera wytyczne dotyczące międzynarodowych norm technicznych dla sprzętu przeciwpożarowego, takiego jak systemy wykrywania i sygnalizacji pożaru oraz instalacje gaśnicze stosowane na statkach morskich.
Na przepisy przeciwpożarowe ma również wpływ Administrację, czyli rząd państwa, którego banderę podnosi statek. Towarzystwa klasyfikacyjne, będące państwowymi lub prywatnymi instytucjami rzeczoznawczymi, zajmują się klasyfikacją jednostek pływających i są uznawane przez różne administracje morskie. Statki powinny być projektowane, budowane i utrzymywane zgodnie z wymogami towarzystwa klasyfikacyjnego, które są zgodne z przepisami SOLAS i kodeksem FSS lub zgodne ze standardami administracji, zapewniającymi równorzędny poziom bezpieczeństwa.
W niniejszym artykule opieramy się na przepisach Polskiego Rejestru Statków (PRS), dotyczących klasyfikacji i budowy statków morskich, w tym części V dotyczącej ochrony przeciwpożarowej oraz części VIII dotyczącej instalacji elektrycznych i systemów sterowania.
Czujki pożarowe i centrala sygnalizacji pożarowej powinny spełniać normy serii PN-EN-54, które są również stosowane na lądzie, oraz dodatkowo normę okrętową IEC 60092-504:2016.
Certyfikacja elementów składowych systemu sygnalizacji pożarowej (SSP) jest istotnym aspektem w branży morskiej. Wszystkie produkty wyposażenia konwencyjnego, które są instalowane na statkach, powinny zostać zaakceptowane przez odpowiednie towarzystwo klasyfikacyjne w imieniu Administracji morskiej, która upoważniła je do działania w jej imieniu, lub posiadać certyfikat zgodności zgodny z wymaganiami dyrektyw Unii Europejskiej.
Na statkach konwencyjnych pod banderą państw członkowskich UE obowiązują certyfikaty dla wyposażenia morskiego zgodne z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/90/UE, znanej jako Dyrektywa MED.
W wykazie produktów podlegających ocenie zgodności, określonym w załączniku do Rozporządzenia Wykonawczego Komisji (UE) 2021/1158, znajdują się różne środki ochrony przeciwpożarowej związane z systemem sygnalizacji pożarowej, takie jak: urządzenia sterujące i sygnalizacyjne, urządzenia zasilające, czujki wykrywające ciepło, dym i płomień, ręczne ostrzegacze pożarowe, izolatory zwarć, urządzenia wejścia/wyjścia ostrzegające przed pożarem oraz przewody.
Producent lub ich upoważniony przedstawiciel w Unii Europejskiej dla wyrobów objętych dyrektywą MED musi najpierw uzyskać niezależne certyfikaty od jednostki notyfikowanej, takiej jak Polski Rejestr Statków (PRS), na podstawie których sporządza się deklaracje zgodności dla produktu, a następnie można umieścić znak zgodności na produkcie, czyli tzw. koło sterowe.
Pozostałe produkty wyposażenia konwencyjnego, które nie są wymienione w załączniku do dyrektywy MED lub przeznaczone do statków pod banderą państwa spoza Unii Europejskiej, powinny mieć typ uznany przez odpowiednie towarzystwo klasyfikacyjne. Proces ten jest realizowany poprzez nadzór zgodnie z przepisami towarzystw klasyfikacyjnych, które zostały opracowane na podstawie międzynarodowych regulacji.
Polski Rejestr Statków (PRS) sprawuje bezpośredni i pośredni nadzór nad produkcją materiałów i wyrobów objętych wymaganiami opisanymi we własnych przepisach klasyfikacji i budowy. W przypadku nadzoru bezpośredniego nad materiałem, wystawiana jest metryka lub zaświadczenie PRS, natomiast w ramach nadzoru pośredniego emitowane jest świadectwo uznania typu wyrobu.
Certyfikacja urządzeń w zakresie przeciwwybuchowym zależy od wymagań towarzystwa klasyfikacyjnego. Polski Rejestr Statków zaleca stosowanie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/34/UE, znanej jako Dyrektywa ATEX, chociaż nie jest ona obowiązkowa.
Centrala SSP jest centralnym punktem zarządzania systemem sygnalizacji pożaru na statku.
Pełni kluczową rolę w monitorowaniu sygnałów z czujników pożarowych rozlokowanych w różnych obszarach statku.
Głównym zadaniem centrali SSP jest wczesne wykrywanie dymu, wzrostu temperatury lub innych wskaźników pożaru, generowanie alarmów dźwiękowych i wizualnych, a także włączanie odpowiednich procedur reagowania na sytuacje awaryjne.
Wytyczne dotyczące centrali SSP:
Międzynarodowe przepisy i wytyczne zostały opracowane w celu zapewnienia skuteczności i bezpieczeństwa systemów sygnalizacji pożaru na statkach. Przepisy te obejmują różne aspekty dotyczące centrali SSP, takie jak umiejscowienie, sygnalizacja ostrzegawcza, zasilanie, funkcje awaryjne i wiele innych. Poniżej przedstawiamy bardziej szczegółowe informacje na temat tych kluczowych wytycznych:
Umiejscowienie centrali: Centrala SSP powinna być umieszczona w strategicznym miejscu, aby umożliwić skuteczne monitorowanie i reagowanie na sytuacje awaryjne. Zazwyczaj jest ona umieszczana na mostku nawigacyjnym lub w pożarowym stanowisku dowodzenia. Jeśli centrala znajduje się w pożarowym stanowisku dowodzenia, na mostku nawigacyjnym powinien znajdować się powtarzacz alarmu, który sygnalizuje alarmy generowane przez centralę. Miejsce umieszczenia centrali powinno być odpowiednio oznaczone tabliczką z symbolem używanym na Planie ochrony przeciwpożarowej.
Sygnalizacja ostrzegawcza: Centrala SSP generuje alarmy dźwiękowe i wizualne w przypadku wykrycia dymu lub innych produktów spalania. Sygnały alarmowe powinny być jasno odróżnialne od innych sygnałów alarmowych na statku. Dźwiękowy sygnał alarmowy powinien być łatwo słyszalny w całym pomieszczeniu bronionym, nawet przy jednoczesnej pracy innych urządzeń. Sygnał wizualny powinien być koloru czerwonego, zgodnie z normami ISO 2412, co umożliwia szybką identyfikację alarmu.
Zasilanie: Centrala SSP musi być niezależna od innych systemów zasilania na statku. Zapewnienie niezawodnego zasilania jest kluczowe dla utrzymania ciągłości działania systemu sygnalizacji pożaru. Zasilanie energią niezbędną do pracy systemu powinno być monitorowane pod kątem zaniku energii. Każdy zanik energii powinien spowodować włączenie sygnałów wizualnych i dźwiękowych na centrali sygnalizacji dymu oraz na mostku nawigacyjnym, aby poinformować załogę o awarii zasilania.
Funkcje awaryjne: Centrala SSP powinna być wyposażona w funkcje awaryjne, które umożliwiają ręczne potwierdzenie alarmów i sygnałów o uszkodzeniach. Głośniki dźwiękowych sygnałów alarmowych na centrali SSP i powtarzaczach alarmu mogą mieć możliwość ręcznego ściszania, co pozwala załodze na kontrolowanie poziomu hałasu w sytuacjach awaryjnych. Centrala SSP powinna być również zdolna do automatycznego przywrócenia normalnej pracy po ustąpieniu alarmu i wyeliminowaniu stanów uszkodzenia.
Próby działania: Po zamontowaniu systemu SSP konieczne jest przeprowadzenie prób w celu sprawdzenia jego działania. Próby powinny polegać na symulacji zadymienia za pomocą urządzenia do wytwarzania dymu lub równoważnego źródła dymu. Sygnał alarmowy powinien być odebrany na centrali po określonym czasie, zależnym od rodzaju pomieszczenia (np. pokłady samochodowe, ładownie kontenerowe) i odległości od najbardziej odległej końcówki poboru powietrza. Próby działania mają na celu sprawdzenie skuteczności systemu SSP i upewnienie się, że alarm zostanie włączony w odpowiednim czasie.
Podsumowanie:
Systemy sygnalizacji pożaru na statkach odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa załogi, pasażerów i ładunku. Centrala SSP jest centralnym punktem zarządzania tymi systemami, odpowiedzialnym za monitorowanie, wykrywanie i generowanie alarmów w przypadku pożaru. Zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi, umiejscowienie centrali, sygnalizacja ostrzegawcza, niezawodne zasilanie, funkcje awaryjne i przeprowadzanie regularnych prób działania są niezbędnymi elementami skutecznego systemu SSP. Dzięki tym środkom statki są bardziej odpornie na pożary, a załogi mają większe szanse na skuteczne reagowanie w przypadku zagrożenia.
Wdrożenie odpowiednich systemów sygnalizacji pożaru i central SSP jest kluczowe dla zapewnienia bezpiecznej żeglugi i minimalizowania ryzyka wystąpienia pożaru na statkach. Przestrzeganie wytycznych i przepisów regulujących te systemy jest niezwykle istotne, aby zapewnić skuteczną ochronę przed pożarami na morzu.
Esento Marine – systemy sygnalizacji pożaru dla przemysłu morskiego
Esento Marine – systemy sygnalizacji pożaru dla przemysłu morskiego Esento Marine to seria central sterowania systemem przeciwpożarowym na statkach oraz instalacjach mroskich....
Czytaj dalej...